Het 'ZELF' programma
Helpt zelfredzaamheid en eigen regie van cliënten stimuleren
ZELF staat voor: Zelfredzaamheid, Eigen regie, Levenskwaliteit en Functionaliteit. Het is een trainingsprogramma voor zorgprofessionals, gebaseerd op het gedachtegoed van Reablement. Reablement is een zorgvisie waarbij het stimuleren van zelfredzaamheid en eigen regie van cliënten centraal staat. Er wordt daarbij vooral gekeken naar wat iemand nog wél kan en wil.
ZELF is ontwikkeld door de Academische Werkplaats Ouderenzorg Limburg om zorgprofessionals in zowel de wijkzorg als het verpleeghuis te ondersteunen bij het stimuleren van de zelfredzaamheid van cliënten. “ZELF informeert, motiveert en faciliteert zorgverleners om deze werkwijze op te pakken en biedt concrete handvatten om de verandering te maken” aldus onderzoeker dr. Stan Vluggen (Zuyd Hogeschool; Lectoraat Wijkgerichte Zorg).
ZELF staat voor: Zelfredzaamheid, Eigen regie, Levenskwaliteit en Functionaliteit. Het is een trainingsprogramma voor zorgprofessionals, gebaseerd op het gedachtegoed van Reablement. Reablement is een zorgvisie waarbij het stimuleren van zelfredzaamheid en eigen regie van cliënten centraal staat. Er wordt daarbij vooral gekeken naar wat iemand nog wél kan en wil.
ZELF is ontwikkeld door de Academische Werkplaats Ouderenzorg Limburg om zorgprofessionals in zowel de wijkzorg als het verpleeghuis te ondersteunen bij het stimuleren van de zelfredzaamheid van cliënten. “ZELF informeert, motiveert en faciliteert zorgverleners om deze werkwijze op te pakken en biedt concrete handvatten om de verandering te maken” aldus onderzoeker dr. Stan Vluggen (Zuyd Hogeschool; Lectoraat Wijkgerichte Zorg).
Inhoud ZELF-programma
Het ZELF-programma is holistisch, interactief, gepersonaliseerd en gebaseerd op theoretische kennis. Er is onder andere aandacht voor gedragsverandering bij zorgprofessionals en de rol die de omgeving en het organisatiebeleid kunnen spelen in het stimuleren van zelfredzaamheid. Het programma bestaat uit vijf tot zeven bijeenkomsten verspreid over een periode van drie maanden. Hierin werken deelnemende teams met interactieve werkvormen in een op maat gemaakt traject toe naar ‘werken volgens Reablement’.
Onderzoek naar effectiviteit
De Academische Werkplaats Ouderenzorg Limburg onderzocht de effectiviteit van het programma onder 300 zorgprofessionals van drie grote zorgorganisaties en 250 verpleeghuisbewoners van 28 verpleeghuisafdelingen. Het onderzoek richtte zich op twee vragen: 1) in hoeverre moedigt het programma zorgprofessionals aan om de zelfredzaamheid van bewoners te bevorderen en 2) leidt het programma daadwerkelijk tot verbetering van de zelfredzaamheid van bewoners. Daarnaast is gekeken of de investeringen opwegen tegen de behaalde resultaten en voordelen.
Positieve uitkomsten
De resultaten van het onderzoek zijn positief. Zorgprofessionals die het ZELF-programma volgend, stimuleerden significant vaker de zelfredzaamheid van bewoners, dan collega’s die de scholing niet ontvingen. Dit effect was ook zes maanden na afloop van het programma nog zichtbaar. Ook waren er aanwijzingen dat de bewoners die zorg ontvingen van getrainde zorgprofessionals, minder snel achteruitgingen in hun zelfredzaamheid binnen algemene dagelijkse levensverrichtingen. Uit het kosteneffectiviteitsonderzoek blijkt bovendien dat de zorgkosten van deze bewoners lager uitvielen.
Implementatieproces
Tot slot is ook het implementatieproces geëvalueerd. Hieruit blijkt dat professionals zeer tevreden waren. Het programma is grotendeels uitgevoerd zoals vooraf bedacht en de opkomst bij de bijeenkomsten was veelbelovend. De toegenomen stimulering van zelfredzaamheid is te verklaren door een veranderde houding onder zorgverleners, meer vertrouwen in eigen kunnen en een grotere bereidheid om met zelfredzaamheid aan de slag te gaan. Er waren echter ook enkele obstakels, zoals de impact van de coronapandemie en weerstand tegen verandering bij sommige zorgprofessionals of familieleden van bewoners.
Leerpunten
Stan Vluggen: “De evaluatie van het ZELF-programma heeft een aantal waardevolle inzichten opgeleverd. De betrokkenheid, steun en inzet van bestuurders en managers bij de beoogde verandering is essentieel. De gepersonaliseerde aanpak – de aanpassing aan de individuele wensen en behoeften van deelnemers en de context waarin zij werken – blijkt effectief. Het gebruik van gedragsveranderingstheorieën helpt bij het motiveren van zorgprofessionals om nieuwe werkwijzen te omarmen. Tot slot: bevorder samenwerking en scholing van alle zorg- en welzijnsprofessionals rondom de cliënt, zodat het stimuleren van zelfredzaamheid en eigen regie een breed gedragen thema wordt, waarbij de neuzen dezelfde kant opstaan.”
Deelnemende organisaties
CAZZ, Cicero Zorggroep, Bergweide, Vivantes, Sevagram, Zuyderland en Delphinium
Bekijk de factsheet van ZELFPetra Panis
Implementatieleider