Toekomstbestendige zorg voor ouderen in Zuid-Limburg

“Zelf de koffie zetten, kan echt het verschil maken” “Ouderen willen graag thuis blijven wonen. Tenminste, als dat ook echt als leven voelt, en niet als overleven. Met andere woorden: een zinvolle dag hebben, alledaagse levensverrichtingen zo lang mogelijk (deels) zelfs blijven doen en activiteiten ondernemen waar ze energie uit halen. Reablement maakt dit mogelijk.” Dat zegt Lise Buma, projectleider Innovatie & Organisatieontwikkeling bij Cicero Zorggroep, die op 27 mei jl. promoveerde op reablement. Wat is reablement? Reablement is een persoonsgerichte aanpak waarin cliënten tijdelijk en doelgericht worden ondersteund om zoveel mogelijk regie te behouden over hun dagelijks leven. Lise legt uit: “Het gaat erom te ontdekken wat iemand zelf nog wíl en kán doen en daar dan gericht naar toe werken. Dat klinkt misschien eenvoudig, maar in de praktijk vraagt het om een andere mindset, zowel van zorgprofessionals die gewend zijn ‘te zorgen voor’, als voor cliënten en hun mantelzorgers.” “Het zit vaak in hele kleine dingen,” vertelt Lise. “Zelf koffiezetten, zelf de nagels knippen of naar de buurvrouw kunnen lopen. Dat soort activiteiten (weer) doen, geeft energie en eigenwaarde.” Van wetenschappelijke interesse naar werkvloer Lise begon haar loopbaan als geriatrisch fysiotherapeut bij Cicero. Tijdens haar masteropleiding groeide haar interesse voor onderzoek en kwaliteitsverbetering in de zorg. Toen een collega haar attendeerde op een promotieplek rondom reablement bij de Academische Werkplaats Ouderenzorg Limburg, was haar interesse direct gewekt. “Ik liep in mijn werk steeds tegen hetzelfde aan: als zorgverleners willen we hetzelfde bereiken voor de cliënt maar we werken nog erg op onze eigen eilandjes en bepalen vanuit onze eigen discipline wat goed is voor iemand. Waardoor het persoonlijke verhaal van de cliënt vaak onderbelicht blijft.” Reablement internationaal In haar proefschrift onderzocht Lise wat reablementprogramma’s in binnen- en buitenland succesvol maakt en hoe we reablement in Nederland kunnen definiëren, implementeren en evalueren. Lise: “Reablement wordt wereldwijd in 15 landen toegepast. Na de eerste studie kwamen we tot de conclusie dat beschrijvingen van reablement vaak kort en vaag waren en waardoor het lastig was goed te begrijpen hoe ze precies werken in de praktijk. Dat heeft ertoe geleid dat ik me in het vervolgonderzoek, samen met collega’s in Noorwegen en Nieuw-Zeeland, vooral heb gericht op het stellen van doelen en samenwerking in teams.” Ook is er een Nederlandse definitie van reablement ontwikkeld die niet alleen theoretisch is, en ook voorbeelden en praktische handvatten bevat. Lise: “Dat is belangrijk, want dat helpt om reablement beter te begrijpen en toe te passen in Nederland. Zo zorgen we ervoor dat iedereen hetzelfde bedoelt als we over reablement praten. Het grootste verschil met de al bestaande internationale definitie is dat er extra nadruk ligt op het belang van het sociale netwerk en het welbevinden van de oudere. Het gaat dus niet alleen om zelfstandig zijn, maar ook om meedoen en verbonden zijn met anderen. Unieke kans Omdat haar werkgever Cicero erg geïnteresseerd is in reablement door de strategie Ouderenzorg 8.0, krijgt Lise tijdens haar promotieonderzoek de unieke kans om binnen Cicero een pilot te doen rondom reablement in het eerstelijns behandelteam. Ook ouderenzorginstellingen Mijzo (Waalwijk) en Samen (Schagen) haken aan. Lise: “We zijn toen benoemd als koploperorganisatie. Door de pilot mee te nemen in mijn promotieonderzoek hebben we zinvolle praktijkgerichte dingen kunnen doen met cliënten en mantelzorgers en samen met de collega’s in de zorg de Nederlandse definitie kunnen ontwikkelen. Uniek aan de Nederlandse benadering is de nadruk op participatie, welzijn, samenwerking in het team/in de wijk en het betrekken van mantelzorgers.” Van pilot naar strategisch programma De pilot was een groot succes en heeft ertoe geleid dat reablement binnen Cicero is uitgegroeid tot een strategisch programma binnen de strategie Ouderenzorg 8.0. Het wordt inmiddels breed uitgerold in wijkteams en intramuraal, met bijpassende scholing en aandacht voor gedragsverandering. “We zien dat het werkt. Verpleeghuisopnames worden uitgesteld, mensen blijven gemiddeld 9 tot 12 maanden langer thuis wonen.” Toch is het niet altijd eenvoudig. “De organisatie van ons zorgstelsel, met gescheiden financieringsstromen voor zorg en sociaal domein, maakt het bijvoorbeeld lastig omdat het vasthoudt aan ‘hokjes denken’, terwijl het samenwerken over grenzen heen juist cruciaal is voor het slagen van reablement.” Klein beginnen, groot denken Wat kunnen andere zorgorganisaties hiervan leren? Lise heeft drie adviezen: Begin klein – kies een gemotiveerd team en bouw van daaruit op. Investeer in scholing en het gedachtegoed – gedragsverandering begint bij bewustwording. Zoek verbinding met andere domeinen – betrek huisartsen, gemeenten en mantelzorgorganisaties vanaf het begin. Voorafgaand aan Lise’s verdediging van haar proefschrift op 27 mei jl. vond het symposium ‘Samen bouwen aan de toekomst van reablement in Nederland’, plaats. Het druk bezochte symposium belichtte vooral het belang van interprofessionele samenwerking. Meer weten? Bekijk de presentatie van Lise op YouTube of lees haar proefschrift via Maastricht University. De scholing over het reablement-gedachtegoed is onderdeel van het project Het ZELF programma.

In Zuid-Limburg is een krachtige beweging in gang gezet: de transformatie van een white-label behandeldienst naar een overkoepelend, regionaal verankerd en gestructureerd zorglandschap. De ambitie: een nutsvoorziening voor de hele regio. Deze ontwikkeling, die mede mogelijk is gemaakt door ZorgConnect Zuid-Limburg, biedt een antwoord op de toenemende druk op de zorg én nodigt vernieuwers, aanpakkers en betrokken professionals mee te bouwen aan iets groots. Start van een positieve beweging Deze reis is 5 jaar geleden gestart vanuit de urgentie om de inzet van specialisten ouderenzorg (SO) slimmer te organiseren. Vandaaruit is een positieve beweging in gang gezet; zorgteams zijn versterkt met kennis en expertise, zodat zij zorgvragen beter kunnen inschatten en zelfstandig oplossen. De SO en verpleegkundig specialist (VS) worden alleen nog ingezet als het echt nodig is. Door de samenwerking tussen meerdere organisaties en de stepped-care+® aanpak van Vandezorg zijn de specialisten effectiever inzetbaar, blijven kosten laag en voldoen ook de kleine zorginstellingen aan de wettelijke 24/7 bereikbaarheidseis van de SO. Stevig fundament Aan de basis ligt een grondige quick scan bij vijf vooruitstrevende (kleinschalige) zorgorganisaties. In gesprekken met sleutelfiguren binnen deze organisaties is waardevolle input opgehaald over hun behoeften, knelpunten, kansen en ontwikkelfasen. Dit heeft geresulteerd in een scherp rapport dat sturing en inzicht biedt, richting geeft en een stevig fundament legt onder een nieuwe manier van werken en samenwerking waarin rust, ordening en resultaat hand in hand gaan. Roadmap Deze eerste mijlpaal markeert de voortgang en ontwikkeling van een duurzaam zorglandschap. De implementatie wordt zorgvuldig en stapsgewijs vormgegeven, zoals uitgewerkt in een heldere roadmap (zie afbeelding). Wat nu ontstaat, is méér dan een project. Het is een kans om impact te maken, om vanuit gezamenlijk eigenaarschap een gefundeerde zorgstructuur te bouwen die klaar is voor de toekomst. Meedoen? Sluit gerust aan bij Zorg Groep Beek, Nobama Care, Dovida, Vleugelzorg en De Beyart en draag bij aan de ontwikkeling van een regionaal zorgnetwerk.

“Ik kom volgende keer zeker weer”, is een van de vele positieve reacties op de eerste Kenniscarrousel op woensdag 7 mei in Maastricht.  Aan het einde van de sessie gaan alle duimpjes dan ook de lucht in. Drie thema’s kwamen aan bod: Anders kijken is anders doen, Wijkgerichte zorggemeenschappen en informele zorg (WijZo-Inzo) en Regionaal kwaliteitsbeeld. Genoeg stof voor boeiende discussies en levende interacties tussen de deelnemers. Anders kijken is anders doen Manon Goertz en Raymond Braeken van Vivantes vertelden met aanstekelijk enthousiasme hoe hun organisatie, dankzij het project Zorgondersteuning uit 2023 en geïnspireerd door het verhaal van Teun Toebes, anders is gaan kijken en doen. In het project Zorgondersteuning kregen ondersteuners na korte scholingen de kans actief mee te draaien in de zorg bij Algemene Dagelijkse Levensverrichtingen en welzijnstaken. Vanuit dit project is de vraag ontstaan hoe je een generiek functiehuis zou kunnen ontwikkelen waarin welbevinden meer op de voorgrond staat, dat als vertrekpunt heeft bekwaam=bevoegd én dat gebaseerd is op de kernwaarden lef, passie en samen. Wijkgerichte zorggemeenschappen en informele zorg (WijZO – InZo) WijZo-Inzo is een project uit 2024 dat voortborduurt op projecten uit 2023 en bestond uit diverse deelprojecten gericht op de wereld van de wijkgerichte zorggemeenschappen én informele zorg als de krachtige motor van onze samenleving. De projectleiders lieten via een mini-expositie van visuals en tools zien hoe en waarmee zij aan de slag zijn gegaan en welke resultaten dit heeft opgeleverd, bijv. een gesprekstool in de vorm van een bordspel om de behoeften van cliënten te identificeren, een routekaart van de aanpak waardig verhuizen of het activeringskompas, dat ingezet kan worden om gemeenschappen te activeren om zelfstandig wonende senioren te ondersteunen. Er was volop gelegenheid om vragen te stellen en van die mogelijkheid werd volop gebruik gemaakt. Regionaal kwaliteitsbeeld Vera Gerstel (Envida) en Moud Curvers (Cicero Zorggroep) lichtten toe hoe zij samen met MeanderGroep Zuid-Limburg, Zuyderland, Sevagram en Vivantes werken aan inzicht in (regionale) kwaliteit. Inspiratie hiervoor vormt het landelijke Generiek kompas. Centrale vraag was “Hoe krijgen we als regio grip op alle aspecten van kwaliteit?”. Hiervoor werd gestart met het identificeren van (data)bronnen om kwaliteitsinformatie op te halen binnen de organisaties. Vanuit een uniform format is vervolgens een eerste kwaliteitsbeeld per organisatie gemaakt. Deze kwaliteitsbeelden zijn samengevoegd om gezamenlijke aandachtspunten te identificeren. Zo is er ook direct een lerend netwerk tussen de organisaties ontstaan. Alhoewel er nog geen sprake is van uniformiteit in de (data)bronnen, is er een mooi en stevig fundament gelegd om op verder te bouwen. Volgende Kenniscarrousel op 28 augustus Het was met dank aan het enthousiasme van de sprekers/projectleiders en de energie die zij hebben gestoken in de voorbereiding een geslaagde eerste editie van de Kenniscarrousel.  De volgende editie is op 28 augustus. Eén van de thema’s dan is Praktijkleerversterkers. Meer informatie over de andere thema’s volgt. Houd de agenda op de website in de gaten! Wij begroeten je graag op 28 augustus.