Van de Mensen: Arbeidsmarktcollectief Zuid-Limburgse ouderenzorg

“Zelf de koffie zetten, kan echt het verschil maken” “Ouderen willen graag thuis blijven wonen. Tenminste, als dat ook echt als leven voelt, en niet als overleven. Met andere woorden: een zinvolle dag hebben, alledaagse levensverrichtingen zo lang mogelijk (deels) zelfs blijven doen en activiteiten ondernemen waar ze energie uit halen. Reablement maakt dit mogelijk.” Dat zegt Lise Buma, projectleider Innovatie & Organisatieontwikkeling bij Cicero Zorggroep, die op 27 mei jl. promoveerde op reablement. Wat is reablement? Reablement is een persoonsgerichte aanpak waarin cliënten tijdelijk en doelgericht worden ondersteund om zoveel mogelijk regie te behouden over hun dagelijks leven. Lise legt uit: “Het gaat erom te ontdekken wat iemand zelf nog wíl en kán doen en daar dan gericht naar toe werken. Dat klinkt misschien eenvoudig, maar in de praktijk vraagt het om een andere mindset, zowel van zorgprofessionals die gewend zijn ‘te zorgen voor’, als voor cliënten en hun mantelzorgers.” “Het zit vaak in hele kleine dingen,” vertelt Lise. “Zelf koffiezetten, zelf de nagels knippen of naar de buurvrouw kunnen lopen. Dat soort activiteiten (weer) doen, geeft energie en eigenwaarde.” Van wetenschappelijke interesse naar werkvloer Lise begon haar loopbaan als geriatrisch fysiotherapeut bij Cicero. Tijdens haar masteropleiding groeide haar interesse voor onderzoek en kwaliteitsverbetering in de zorg. Toen een collega haar attendeerde op een promotieplek rondom reablement bij de Academische Werkplaats Ouderenzorg Limburg, was haar interesse direct gewekt. “Ik liep in mijn werk steeds tegen hetzelfde aan: als zorgverleners willen we hetzelfde bereiken voor de cliënt maar we werken nog erg op onze eigen eilandjes en bepalen vanuit onze eigen discipline wat goed is voor iemand. Waardoor het persoonlijke verhaal van de cliënt vaak onderbelicht blijft.” Reablement internationaal In haar proefschrift onderzocht Lise wat reablementprogramma’s in binnen- en buitenland succesvol maakt en hoe we reablement in Nederland kunnen definiëren, implementeren en evalueren. Lise: “Reablement wordt wereldwijd in 15 landen toegepast. Na de eerste studie kwamen we tot de conclusie dat beschrijvingen van reablement vaak kort en vaag waren en waardoor het lastig was goed te begrijpen hoe ze precies werken in de praktijk. Dat heeft ertoe geleid dat ik me in het vervolgonderzoek, samen met collega’s in Noorwegen en Nieuw-Zeeland, vooral heb gericht op het stellen van doelen en samenwerking in teams.” Ook is er een Nederlandse definitie van reablement ontwikkeld die niet alleen theoretisch is, en ook voorbeelden en praktische handvatten bevat. Lise: “Dat is belangrijk, want dat helpt om reablement beter te begrijpen en toe te passen in Nederland. Zo zorgen we ervoor dat iedereen hetzelfde bedoelt als we over reablement praten. Het grootste verschil met de al bestaande internationale definitie is dat er extra nadruk ligt op het belang van het sociale netwerk en het welbevinden van de oudere. Het gaat dus niet alleen om zelfstandig zijn, maar ook om meedoen en verbonden zijn met anderen. Unieke kans Omdat haar werkgever Cicero erg geïnteresseerd is in reablement door de strategie Ouderenzorg 8.0, krijgt Lise tijdens haar promotieonderzoek de unieke kans om binnen Cicero een pilot te doen rondom reablement in het eerstelijns behandelteam. Ook ouderenzorginstellingen Mijzo (Waalwijk) en Samen (Schagen) haken aan. Lise: “We zijn toen benoemd als koploperorganisatie. Door de pilot mee te nemen in mijn promotieonderzoek hebben we zinvolle praktijkgerichte dingen kunnen doen met cliënten en mantelzorgers en samen met de collega’s in de zorg de Nederlandse definitie kunnen ontwikkelen. Uniek aan de Nederlandse benadering is de nadruk op participatie, welzijn, samenwerking in het team/in de wijk en het betrekken van mantelzorgers.” Van pilot naar strategisch programma De pilot was een groot succes en heeft ertoe geleid dat reablement binnen Cicero is uitgegroeid tot een strategisch programma binnen de strategie Ouderenzorg 8.0. Het wordt inmiddels breed uitgerold in wijkteams en intramuraal, met bijpassende scholing en aandacht voor gedragsverandering. “We zien dat het werkt. Verpleeghuisopnames worden uitgesteld, mensen blijven gemiddeld 9 tot 12 maanden langer thuis wonen.” Toch is het niet altijd eenvoudig. “De organisatie van ons zorgstelsel, met gescheiden financieringsstromen voor zorg en sociaal domein, maakt het bijvoorbeeld lastig omdat het vasthoudt aan ‘hokjes denken’, terwijl het samenwerken over grenzen heen juist cruciaal is voor het slagen van reablement.” Klein beginnen, groot denken Wat kunnen andere zorgorganisaties hiervan leren? Lise heeft drie adviezen: Begin klein – kies een gemotiveerd team en bouw van daaruit op. Investeer in scholing en het gedachtegoed – gedragsverandering begint bij bewustwording. Zoek verbinding met andere domeinen – betrek huisartsen, gemeenten en mantelzorgorganisaties vanaf het begin. Voorafgaand aan Lise’s verdediging van haar proefschrift op 27 mei jl. vond het symposium ‘Samen bouwen aan de toekomst van reablement in Nederland’, plaats. Het druk bezochte symposium belichtte vooral het belang van interprofessionele samenwerking. Meer weten? Bekijk de presentatie van Lise op YouTube of lees haar proefschrift via Maastricht University. De scholing over het reablement-gedachtegoed is onderdeel van het project Het ZELF programma.

“Praktisch, direct toepasbaar, handige tools en formats én fijn om met collega’s van andere organisaties te doen. Zo leren we van elkaar en komen we meer te weten over waar iedere organisatie mee bezig is.” Een greep uit de reacties van deelnemers aan de training ‘ProjectMatig Creëren’ van Phaos, een uniforme projectmethodiek die samenwerking en efficiëntie binnen projecten verbetert.   Dankzij deze werkwijze spreken alle deelnemers uit de verschillende ouderenzorgorganisaties dezelfde taal en hanteren zij een gestructureerde aanpak. Dit zorgt voor snellere en gerichtere resultaten en vergemakkelijkt de samenwerking. Om de methodiek succesvol te integreren, heeft ZorgConnect Zuid-Limburg inmiddels: ✅ 70 projectleiders opgeleid via een driedaagse training ✅ 30 projectmedewerkers getraind ✅ 10 opdrachtgevers laten kennismaken met de methodiek  Daarnaast zijn belangrijke projectinstrumenten, zoals projectplannen en voortgangsrapportages, afgestemd op deze aanpak. Met deze uniforme werkwijze zet ZorgConnect Zuid-Limburg een belangrijke stap in het verbeteren van projectmanagement binnen de ouderenzorg. 

Nacht & Rust, de app die zorgprofessionals ondersteunt bij het in kaart brengen en het verbeteren van het slaappatroon bij bewoners, is er nu ook voor cliënten met een somatische zorgvraag. Dat stelt zorgmedewerkers en behandelaren in staat om ook voor deze doelgroep een goede en veilige nachtrust te bevorderen. Daarnaast bevat Nacht & Rust nu een speciaal gedeelte voor bewoners en hun naasten, om het gesprek over slaapgedrag te vergemakkelijken.     Van PG naar Somatiek  Nacht & Rust is tot stand gekomen met ondersteuning van ZorgConnect Zuid-Limburg en is in eerste instantie ontwikkeld voor bewoners met psychogeriatrische aandoeningen. Met de nieuwe somatiek-functionaliteit biedt de app niet-medicamenteuze interventies om het slaappatroon van bewoners met een somatische zorgvraag te verbeteren. Hierbij ligt de focus op persoonlijke gewoonten en leefstijl. Nacht & Rust sluit volledig aan bij de huidige richtlijnen en wet- en regelgeving.  Samenwerking Sinds begin 2023 bundelen de drie Limburgse zorgorganisaties Cicero Zorggroep, Sevagram en Zuyderland met succes hun kennis en ervaringen om nachtelijke onrust in de ouderenzorg te verminderen. Voor het onderdeel Somatiek werken de organisaties samen met het Centrum voor Slaapgeneeskunde Kempenhaeghe, Huisartsen Oostelijk Zuid-Limburg (HOZL), Slaapoefentherapie en het Lectoraat Ondersteunende Technologie in de Zorg van Zuyd Hogeschool.  Onderzoeksresultaten Een recente pilotstudie naar het nieuwe onderdeel Somatiek binnen Nacht & Rust toont veelbelovende resultaten op bewoners en medewerkersniveau. Voorlopige resultaten uit deze pilotstudie tonen aan dat:  zorgprofessionals Nacht & Rust ervaren als een zeer gebruiksvriendelijk hulpmiddel, dankzij de duidelijke en overzichtelijke structuur. Het wordt positief gewaardeerd en gezien als een waardevolle toevoeging voor het in kaart brengen en verbeteren van het slaappatroon van bewoners met een somatische zorgvraag. het gebruik van het slaapprotocol Somatiek de samenwerking versterkt tussen medewerkers van de dag- en nachtdiensten, evenals de behandelaren. Dit draagt bij aan een effectievere interdisciplinaire samenwerking. het slaapprotocol Somatiek structuur en ook waardevolle inzichten in het slaapgedrag van bewoners met een somatische grondslag biedt. Het stimuleert zorgprofessionals en behandelaren om kritisch te kijken naar de situatie en bewuster (niet-medicamenteus) te handelen. De focus op gewoonten en leefstijl van de bewoner speelt een sleutelrol bij het verbeteren van een verstoord slaappatroon.  het speciale bewonersgedeelte essentiële gesprekken ondersteunt met bewoners over hun slaappatroon en -klimaat, wat deze dialogen makkelijker en constructiever maakt. Een goede nachtrust Een goede nachtrust is van essentieel belang en voor iedereen belangrijk. Slaap vervult een breed scala aan functies en draagt bij aan lichamelijk en mentaal herstel. De intramurale zorg wordt steeds complexer en zwaarder. Hierdoor ontstaat ook maatschappelijk steeds meer aandacht voor slaapproblemen en duurzame inzetbaarheid van personeel binnen deze sector. Door kennisdeling en het gezamenlijk creëren van oplossingen blijft de zorg houdbaar en passend.   Beschikbaarheid  De app is gratis beschikbaar in de App Store en Google Play Store. Nacht & Rust is ook te raadplegen via de website www.nachtenrust.nl. Voor nadere informatie mail: info@nachtenrust.nl